مقالات >> تغذیه >> دانستنی های تغذیه >>
همواره براي افرادي كه دچار كمبود وزن، بي‌اشتهايي و يا كم‌اشتهايي مي‌باشند، اضافه كردن وزن و افزايش اشتها يكي از مسائل مهم مي‌باشد. بي‌اشتهايي مي‌تواند نشانه‌اي از وجود برخي مشكلات فيزيولوژيكي در افراد باشد كه حتماً بايد درمان شود. از طرفي عوامل متعددي مي‌توانند بر ميزان گرسنگي و اشتهاي افراد تأثيرگذار باشند از جمله: سوخت و ساز بدن (متابوليسم)، ذائقه افراد، داشتن حالت تهوع و استفراغ و يا بيمار بودن، نوع غذاها و هم‌چنين ميزان سلامت افراد. برخي اوقات كمبود ويتامين در بدن مي‌تواند سبب كاهش اشتها شده و يا حتي ذائقه افراد نسبت به برخي غذاها را تغيير دهد.
دلايل كاهش اشتها:
كارشناسان معتقدند عوامل زيادي مي‌توانند بر ميزان اشتهاي افراد تأثيرگذار باشند. اين عوامل مي‌توانند ناشي از بيماري‌هاي جسمي و يا ناراحتي‌هاي روحي و عاطفي باشند. بيماري‌هاي جسمي كه مي‌توانند سبب كاهش اشتها شوند از زخم و يا جراحت در دهان تا بيماري‌هاي گوارشي متغيرند. افسردگي و بيماري‌هاي روحي از جمله وجود اضطراب، استرس و نگراني در افراد نيز مي‌تواند سبب بي‌اشتهايي شود. ممكن است در نزد برخي افراد كه خواهان كاهش وزن مي‌باشند، بي‌اشتهايي و يا كم‌اشتهايي يك امتياز بزرگ محسوب شود، اما افرادي كه دچار كاهش اشتها مي‌باشند حتماً بايد با پزشك مشورت كنند تا دلايل كم‌اشتهايي در اين افراد بررسي شده و از بروز برخي بيماري‌ها كه ممكن است در اثر همين بي‌اشتهايي در افراد ايجاد شود مانند كمبود برخي ويتامين‌ها و مواد ضروري براي بدن، پيشگيري شود.
• بيماري
برخي بيماري‌هاي مزمن مانند كم‌كاري غده تيروئيد، سرطان، نارسايي‌هاي مزمن كبد و يا كليه، عفونت‌ها و HIV (ايدز)، مي‌توانند سبب بروز بي‌اشتهايي در افراد گردند، پزشكان معتقدند با درمان اين بيماري‌ها، اشتهاي افراد مجدداً به حالت طبيعي خود برمي‌گردد.
• مشكلات دنداني
برخي از افراد كه دچار مشكلات دنداني هستند و به هنگام جويدن مواد غذايي دچار مشكل مي‌شوند و اين مشكل ممكن است در اثر نامناسب بودن دندان‌هاي مصنوعي آنها و يا وجود دردهاي دنداني ايجاد شود، اين امر خود مي‌تواند سبب كاهش تمايل افراد در خوردن مواد غذايي شود.
• ذائقه
برخي از بيماران معمولاً پس از يك عمل جراحي و يا پس از بستري شدن در بيمارستان، ذائقه خود را از دست مي‌دهند و براي مدتي ميلي به خوردن مواد غذايي ندارند. برخي از افردد كه داراي رژيم غذايي خاص و محدودي هستند ممكن است دچار كاهش اشتها شوند زيرا مواد غذايي را كه بايد بخورند، دوست ندارند. مصرف نمك و چربي در افرادي كه دچار پرفشاری خون و يا ديابت هستند معمولاً محدود شده است و از آن‌جايي كه اين دو مادة مضرّ سبب خوشمزه شدن غذاها نيز مي‌شوند عدم وجود اين دو ماده در غذاها خود مي‌تواند سبب كاهش تمايل افراد در خوردن مواد غذايي شود. ذائقه افراد با افزايش سن و در ميانسالي تغيير مي‌كند و كاهش اشتها در افرادي كه پا به سن گذاشته‌اند امري تقريباً طبيعي مي‌باشد، اما وجود برخي عوامل كه مي‌تواند بر ميزان اشتها تأثيرگذار باشد عبارتند از: مشكلات سينوسي، سيگار كشيدن، مصرف برخي داروها، وجود جراحت در سر، و گلو درد.
• افسردگي
مسائل احساسي عاطفي مانند افسردگي، مي‌توانند سبب كاهش اشتها شوند. سوگ و ماتم، عدم تحرك و دچار معلوليتي شدن، تنهايي، و احساس بيچارگي مي‌توانند در افسرده شدن افراد مؤثر بوده و در نتيجه فرد، خود را به نوعي فراموش كرده و نسبت به تغذيه خود بي‌تفاوت مي‌شود.
• مصرف الكل
كارشناسان معتقدند مصرف الكل يكي از دلايل عمده در كاهش اشتهاي افراد مي‌باشد. افراد الكلي اغلب نوشيدن مواد الكلي را جايگزين خوردن مواد غذايي مي‌كنند.
• مصرف دارو
يكي از اثرات جانبي مصرف برخي داروها، كاهش اشتها مي‌باشد. برخي از داروها كه سبب بي‌اشتهايي مي‌شوند داروهاي شيمي درماني مي‌باشند و ساير داروها نيز از جمله: مورفين، آنتي بيوتيك‌ها، داروهاي سرماخوردگي و سرفه، و هم‌چنين مواد مخدر مانند كوكائين و آمفتامين‌ها سبب بي‌اشتهايي در افراد مي‌شوند.
• بيماري آنوركسي
اين بيماري از جمله بيماري‌هايي است كه مي‌تواند سبب كاهش اشتها در افراد شود. بيماري آنوركسي، يك بيماري رواني مي‌باشد كه افراد دائماً از چاقي و افزايش وزن نگران بوده و از ترس اينكه مبادا چاق شوند به خود گرسنگي مي‌دهند كه اين امر خود مي‌تواند سبب بروز مشكلات ديگري براي فرد شود. مغز افراد مبتلا به آنوركسي، فرماني براي خوردن مواد غذايي دريافت نمي‌كند و در نتيجه فرد تمايلي به خوردن ندارد؛ علائم اين بيماري عبارتند از: فشار خون پايين، پوسيدگي‌هاي دنداني، نامنظم بودن دوره‌هاي قاعدگي، و تحليل بافت عضله و چربي در اين افراد مي‌باشد.
نكاتي در جلوگيري از كاهش اشتها:
• قبل از صرف غذا، آب ننوشيد
نوشيدن آب قبل از صرف غذا، سبب ايجاد احساس سيري و پُري مي‌شود و در نتيجه افراد تمايلي به خوردن مواد غذايي ندارند. طي تحقيقات صورت گرفته، افرادي كه قبل از غذا دو ليوان آب مي‌خورند نسبت به افرادي كه اين كار را انجام نمي‌دادند دو كيلو كاهش وزن داشتند. اگر احساس تشنگي مي‌كنيد پس از تمام شدن غذا و در يا در حين غذا خوردن آب بنوشيد.
• ويتامين B كمپلكس
مصرف ويتامين B مي‌تواند سبب افزايش اشتها و در نتيجه افزايش وزن شود. طي تحقيقاتي كه در دانشگاه شيكاگو انجام شد دريافتند كودكاني كه ويتامين B مصرف مي‌كردند كمي به وزن آنها اضافه شده بود. مصرف 100 ميلي‌گرم و يا بيشتر در روز مي‌تواند به افزايش اشتها كمك كند.
• روي- Zinc
كمبود روي در بدن مي‌تواند سبب كاهش اشتها شود. زيرا ماده معدني (روي) مي‌تواند بر ذائقه افراد نسبت به مواد غذايي تأثيرگذار باشد. اگر بي‌اشتهايي افراد در اثر كمبود روي باشد، مصرف روزانه 80 ميلي‌گرم مي‌تواند در افزايش اشتها مؤثر باشد.
• ورزش
ورزش كردن مي‌تواند سبب افزايش اشتها گردد زيرا در اثر ورزش كردن، بدن كالري مي‌سوزاند و در نتيجه اشتهاي افراد به سمت خوردن مواد غذايي تحريك مي‌شود. اگر مي‌خواهيد وزن اضافه كنيد حتماً پس از ورزش كردن، مواد غذايي مناسب بخوريد تا سبب افزايش وزن در شما شود.
چگونه بي‌اشتهايي كودكان را درمان كنيم
والدين اغلب از بي‌اشتهايي كودكان خود گله‌مندند و اظهار مي‌دارند كه كودكانشان در مورد مواد غذايي مختلف، بهانه‌گيري كرده و بدغلق مي‌باشند. بي‌اشتهايي و يا كم‌اشتهايي بچه‌ها ممكن است دلايل مختلفي داشته باشد؛ والدين بايد به طرق مختلف ذائقه كودكان خود را به سمت خوردن مواد غذايي تحريك نمايند. وارد كردن برخي مواد غذايي به رژيم غذايي روزانه كودكان، مي‌تواند به‌طور طبيعي اشتهاي آنها را افزايش دهد.
1- والدين بايد به اين نكته توجه داشته باشند كه كاهش اشتها براي يك دوره كوتاه‌مدت در كودكان چندان غير معمول نمي‌باشد. وجود استرس و اضطراب و يا هر تغييري در زندگي روزمره يك كودك مي‌تواند سبب كاهش اشتهاي وي شود همانگونه كه بروز يك بيماري مي‌تواند بر اشتهاي او تأثيرگذار باشد. برخي از بچه‌ها در واقع دچار كم‌اشتهايي و يا بي‌اشتهايي نشده‌اند بلكه از غذا نخوردن به‌عنوان يك حربه عليه پدر و مادر خود استفاده مي‌كنند! برخي پزشكان نيز اظهار مي‌دارند اشتهاي كودك كاهش پيدا خواهد كرد اگر وي تمايلي به بزرگ شدن و رشد كردن نداشته باشد.
2- براي تشويق كردن كودكان به غذا خوردن، بايد از ترفندهاي مختلفي استفاده كنيد. والدين نبايد زمان غذا خوردن كودك را به زماني براي جنگيدن با او و وادار كردن وي به غذا خوردن تبديل نمايند. زيرا همانگونه كه قبلاً اشاره شد برخي كودكان از غذا خوردن خود به‌عنوان يك عامل براي كنترل والدين خود استفاده مي‌كنند. تزئين كردن غذاي كودك و هم‌چنين استفاده از مواد غذايي با رنگ‌هاي مختلف و متنوع در تشويق و ترغيب وي به غذا خوردن مؤثر است.
در مورد كودكاني كه تمايل به خوردن غذا نشان نمي‌دهند بهتر است غذا را در حجم كم به او نشان دهيم تا بخورد و در صورت تمايل مجدداً حجم ديگري از غذا را به او بدهيم.
3- نوشيدن مايعات را در كودكان محدود كنيد. ميزان مصرف مايعات در كودكان با توجه به سن آنها متغير است. خوردن شير به ميزان بيش از حد، مي‌تواند سبب كاهش اشتها در كودكان شود زيرا شير حاوي كالري فراوان مي‌باشد بنابر اين بهتر است شير به‌جاي ميان وعده همراه با وعده‌هاي اصلي غذا مصرف شود؛ هم‌چنين سعي كنيد مصرف مايعات در كودكان پس از صرف غذا باشد نه قبل از غذا خوردن زيرا در غير اين‌صورت، احساس سيري خواهند كرد.
4- خوردن هله و هوله محدود شود. برخي از والدين به اين نكته توجه ندارند كه خوردن ميان وعده‌هاي زياد و يا هله هوله‌ها بچه‌ها را سير كرده و در نتيجه به‌هنگام صرف وعده‌هاي اصلي غذا كودكان تمايلي به خوردن غذا ندارند. كارشناسان توصيه مي‌كنند خوردن ميان وعده‌ها را به 2 بار در روز محدود كرده و مصرف آنها بين وعده‌هاي غذايي باشد نه درست قبل از خوردن وعده غذايي اصلي! البته ميان وعده‌ها نيز، بايد از مواد غذايي مناسب و سالم مانند انواع ميوه‌ها و يا پنيرها باشد نه چيپس و پفك.
5- از مواد غذايي كه به‌طور طبيعي سبب افزايش اشتها در كودكان مي‌شوند مانند كربوهيدراتهاي پيچيده كه در انواع ميوه‌ها و سبزيجات يافت مي‌شوند، استفاده كنيد. استفاده از جعفري در غذاها مي‌تواند سبب افزايش اشتها شود. زنجفيل نيز مي‌تواند احساس گرسنگي را زياد كند.
6- از مواد غذايي كه حاوي «نياسين و تیامين» مي‌باشند استفاده كنيد زيرا سبب افزايش اشتها مي‌شوند، مواد غذايي مانند بادام زميني، سبوس گندم، برشتوك صبحانه حاوي نياسين مي‌باشند، تخم‌مرغ، برنج و طالبي نيز حاوي تیامين هستند.
منبع : سايت webMD
مترجم : نوري فرد